ចំណុចខ្លះៗសម្រាប់សម្គាល់ព្រះឥសូរ

ដោយ  ជី រដ្ឋា

 យើងដឹងហើយថាខ្មែរនៅសម័យបុរាណកាន់ព្រហ្មញ្ញសាសនាជាច្រើនសតវត្សណាស់ ទោះជាក្នុងរាជព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ ដែលសាសនាជាផ្លូវការនាពេលនោះជាព្រះពុទ្ធសាសនាមហាយាន ក៏ទេពនានាក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនានៅតែមានសារសំខាន់ដែរ។ សព្វថ្ងៃនេះក៏ដោយ ថ្វីត្បិតតែខ្មែរលែងកាន់ព្រហ្មញ្ញសាសនា ក៏ទេពមួយចំនួននៃសាសនានោះ នៅតែមានគេរាប់អានខ្លះដែរ ដោយយកមកបញ្ចូលនៅក្នុងក្របខណ្ឌព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ។

សាសនាព្រាហ្មណ៍ជាសាសនាដែលរាប់រកទេពច្រើន តែបើសង្ខេបចម្រាញ់យកតែទេពធំៗជាងគេមកនិយាយ គឺមាន៣ ដែលអ្នកសិក្សានិយមហៅថា ត្រីមូត៌ិ ពោលគឺព្រះព្រហ្ម,ព្រះនារាយណ៍, ព្រះឥសូរ។ តទៅនេះ ខ្ញុំនឹងលើកយកតែព្រះឥសូរមួយអង្គប៉ុណ្ណោះមកបង្ហាញដោយសង្ខេប។ ខ្ញុំនឹងជម្រាបអ្នកអានត្រួសៗថាតើសំគាល់ទៅលើអ្វី ដែលមើលដឹងថាព្រះឥសូរ។

វត្ថុ ឬលក្ខណៈពិសេសផ្សេងៗទៀតសម្រាប់សម្គាល់ព្រះឥសូរនោះមានច្រើន។ ប្រតិមាក្នុងរូបលេខ១ នៅសល់តែព្រះកេសប៉ុណ្ណោះ តែយើងនៅសម្គាល់ថាជាព្រះឥសូរ ដោយសារឃើញមានចំណិតព្រះខែនៅផ្នួងសក់ និងព្រះនេត្រទី៣នៅលើថ្ងាស។ ប្រសិនបើរូបពេញ លេញ ហើយព្រះហស្ថនៅគង់ ប្រហែលជាព្រះហស្ថមួយនោះមានកាន់ត្រីសូល៍ហើយ ត្បិតអាវុធនេះក៏ជាគ្រឿងសម្គាល់របស់ព្រះអង្គដែរ។ នៅរូបលេខ២ យើងឃើញថាគេឆ្លាក់រូបត្រីសូល៍មួយទោលតែឯង។ រូបរបៀបនេះ ក៏ចាត់ទុកថាជាព្រះឥសូរពេញលេញដែរ ត្បិតជានិមិត្តរូប។ រូបដែលងាយសម្គាល់ម៉្យាងទៀត គឺព្រះឥសូរជិះព្រះគោដោយមាននាងឧមាជាព្រះជាយាគង់ជាមួយផង (រូបលេខ៣)។ ព្រះគោនោះសោត បើគេឆ្លាក់បង្ហាញតែឯកឯង (រូបលេខ៤)ក៏នៅតែសន្មត់ថាព្រះឥសូរដែរ ដោយសារជានិមិត្តរូបដូចគ្នា (ខ្មែរគោរពព្រះគោនេះរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ គ្រាន់តែរឿងដែលពាក់ព័ន្ធនោះ ក្រោយមកក្លាយជារឿងព្រះគោព្រះកែវ)។  ប៉ុន្តែទោះជាឥតមានព្រះគោក៏ដោយ បើឃើញទេពមួយអង្គទ្រព្រះជាយាឲ្យអង្គុយលើភ្លៅហាក់ដូចជាពរកូនជាដើមនោះ ក៏ជារូបព្រះឥសូរដែរ (រូបលេខ៥)។ រូបលេខ៦-៧ បង្ហាញពីព្រះឥសូររាំដែលជាទិដ្ឋភាពមួយនៃព្រះឥសូរ។ ក្នុងទិដ្ឋភាពនេះ ភាសាសំស្ក្រឹតហៅព្រះអង្គថា នាដរាជ ឯសិលាចារឹកភាសាខ្មែរវិញហៅថា > កម្រេតង៑ ជគត៑ ត រាំ (មានករណីពិសេសមួយនៅប្រទេសកម្ពុជា ពោលគឺនៅលើហោជាងប្រាសាទ យាយពៅ នៅវត្តបាទី ដែលមិនមែនជាព្រះឥសូរទេដែលរាំ តែជាព្រះនារាយណ៍ទៅវិញ)។ ទិដ្ឋភាពមួយទៀតនៃព្រះឥសូរ គឺគេបង្ហាញជាតាបសឫសី ដូចនៅចំកណ្តាលរូបលេខ៨ ព្រមទាំងរូបឫសីខាងឆ្វេងក្នុងរូបលេខ៩។ មានចម្លាក់ម៉្យាងទៀតនោះពុំសម្បូណ៌ទេ គឺមានដោយកម្រ ដែលគេបង្ហាញព្រះឥសូរមានមួយចំហៀងជាភេទប្រុស ឯមួយចំហៀងទៀតជាភេទស្រី។ តាមគម្ពីឥណ្ឌា គេហៅព្រះអង្គក្នុងទិដ្ឋភាពនេះជាសំស្ក្រឹតថា អទ៌្ធនារីឝ្វរ ប្រែថាព្រះជាម្ចាស់ដែលជាស្រីពាក់កណ្តាល។ បើពិនិត្យរូបលេខ១០ឲ្យច្បាស់ យើងឃើញថាផ្នែកខាងស្តាំនៃទេពជាផ្នែកប្រុស (មានពុកចង្កា) ឯផ្នែកខាងឆ្វេងជាផ្នែកស្រី (មានដោះ)។ ជួនកាលទៀត ព្រះឥសូរគ្រាន់តែជាផ្នែកមួយនៃទេព២អង្គ ពោលគឺគ្រាន់តែរួមចំណែកជាមួយព្រះនារាយណ៍។ ឯទេពទាំងមូលដែលកើតឡើងដោយទេពទាំងពីរនេះរួមគ្នា គេតែងហៅថា ព្រះ ហរិហរ (ហរិ សំដៅលើព្រះនារាយណ៍ ឯ ហរសំដៅលើព្រះឥសូរ)។ នៅរូបលេខ១១-១២ យើងឃើញថាសូម្បីតែក្បាំងព្រះកេសក៏ចែកជាពីរដែរ រីឯព្រះនេត្រទី៣នៃព្រះឥសូរនៅលើថ្ងាសនោះ ក៏មានតែមួយចំហៀងដែរ ត្បិតមួយចំហៀងទៀតជាផ្នែកនៃព្រះនារាយណ៍។ ប្រសិនបើព្រះហស្ថទាំងអស់នៅគង់វង្សច្បាស់ជាយើងឃើញថា កេតនភណ្ឌដែលកាន់នោះ មួយពួកជារបស់ព្រះឥសូរ ហើយមួយពួកទៀតជារបស់ព្រះនារាយណ៍។

ជាញឹកញាប់ណាស់ដែរ គេតែងឃើញព្រះឥសូរក្រោមរូបភាពជាលិង្គ ពោលគឺបញ្ជាក់ពីឥទ្ធិឫទ្ធិគ្រប់បែបយ៉ាង ជាពិសេសក្នុងការបង្កើតភោគផល ។ លិង្គនោះមានរាងប្រាំបីជ្រុងនៅខាងក្រោម, បួនជ្រុងនៅកណ្តាល និងមូលនៅលើ (រូបលេខ១៣)។ជួនកាលគេឆ្លាក់ព្រះភ័ក្ត្រនៅលើនោះដែរ (រូបលេខ១៤) ដើម្បីបញ្ជាក់ថាជាតួព្រះឥសូរទាំងមូល ហើយគេហៅថា “មុខលិង្គ” (ចម្លាក់នេះសម្បូណ៌តែនៅមុនសម័យអង្គរប៉ុណ្ណោះ)។ តាមពិតកាលដែលគេសាងនោះ លិង្គមិនមែននៅដាច់ ទោលតែឯងឡើយ គឺថាផ្នែកប្រាំបីជ្រុងនិងបួនជ្រុងតែងតែកប់បាត់ក្នុងបល្ល័ង្កមួយដែលចាត់ទុកជាយោនី (រូបលេខ១៥)។ អ្នកខ្លះបញ្ជាក់ថាជាយោនីនាងភគវតី។ បល្ល័ង្កមានស្រទាប់ថ្មច្រើនជាន់ ហើយស្រទាប់លើគេ ហៅថាស្នានទ្រោនី។ ស្នានទ្រោនីនោះ មានចង្អូរបង្ហូរទឹក ឬវត្ថុរាវអ្វីមួយដែលគេស្រោចស្រប់លើលិង្គក្នុងកិច្ចពិធី។ លិង្គដែលទើបនឹងពោលមកនេះ ហៅថា ស្ថាបិតលិង្គ ។ ប្រភេទម៉្យាងទៀតជាថ្មធម្មជាតិដុះលយចេញមកលើផ្ទៃថ្មណាមួយ តែដែលគេគោរពជាលិង្គដូចគ្នានោះ ហៅថា ស្វយម្ភូលិង្គ (រូបលេខ១៦)។ ចំពោះចំណុចនេះ សូមអានអត្ថបទ “ប្រាសាទតាមាន់ធំ” នៅជំពូកទី៤ លេខរៀងទី៧។ ជួនកាលលិង្គធម្មជាតិនោះមានទំហំធំដូចជានៅប្រាសាទថ្មដុះជាដើម ដែលមានកម្ពស់ប្រមាណ៦ម៉ែត្រ។

នៅជំពូកទី៤ លេខរៀង៣៦ យើងឃើញថា គេឆ្លាក់បង្ហាញព្រះឥសូរត្រឹមតែក្រោមរូបភាពជាព្រះបាទតែប៉ុណ្ណោះ។

ពោលមកទាំងប៉ុន្មាននេះ គ្រាន់តែចង់បង្ហាញអ្នកអានឲ្យចេះសម្គាល់ខ្លះៗថារូបអ្វីជាព្រះឥសូរ។ នៅលេខក្រោយ ខ្ញុំនឹងសង្ខេបរឿងនិទានខ្លះៗដែលស្រង់ចេញពីគម្ពីឥណ្ឌាផ្សេងៗ ត្បិតក្បួនច្បាប់ខ្មែរបុរាណបាត់បង់អស់រលីងទៅហើយ។ បើរំពឹងលើសិលាចារឹកគឺមានតែពត៌មានខ្លីៗប៉ុណ្ណោះអំពីទេពនានា ត្បិតគោលបំណងនៃការចារអក្សរថ្ម គឺពុំមែនដើម្បីបរិយាយរឿងព្រេងនិយាយពីទេពឲ្យក្បោះក្បាយ ដូចពាក្យសព្វថ្ងៃនេះហៅថាទេវកថានោះឡើយ។