ពលរាម  ឬ  ពលទេព

ដោយ  វិទូ  ភីរម្យ

បើយើងពិនិត្យមើលវត្ថុសិល្បៈចាស់ៗរបស់ខ្មែរនៅសម័យបុរាណ  ជាពិសេសមុនសម័យអង្គរទៅទៀតយើងឃើញថា  ព្រហ្មញ្ញសាសនាក្នុងនិកាយព្រះនារាយណ៍  (ជំនាន់ដើមហៅថា វៃឞ្ណវ  ពោលគឺ វៃស្ណវ) ហាក់ដូចជាគេនិយមខ្លាំងណាស់  ដោយសារតឹកតាងនោះមានច្រើន។  គ្រាន់តែពោលពីព្រះនារាយណ៍សុទ្ធក៏ឃើញដែរថា  ប្រតិមាដែលធំ ហើយល្បីល្បាញខ្លាំង  ជារូបព្រះនារាយណ៍ដៃ៨ ដែលគេប្រទះឃើញនៅភ្នំដា។  រីឯនៅជំនាន់ជាមួយគ្នា  ហើយប្រទះឃើញនៅតំបន់ជាមួយគ្នាផងនោះ (ស្រុកអង្គរបុរី ខេត្តតាកែវ) ចម្លាក់រូបអវតារព្រះនារាយណ៍ក៏មានច្រើនដែរ ដូចជាអវតារមានមុខជាសេះ (ពាជីមុខ),  ព្រះក្រឹស្ណាទ្រភ្នំគោវធ៌ន,  ព្រះរាម  និងពលរាមជាដើម។  នៅទីនេះគឺព្រះពលរាម (ហៅម៉្យាងទៀតថា «ពលទេព ») នេះឯងហើយ  ដែលខ្ញុំចង់លើកយកមកលាតត្រដាង  ដ្បិតសព្វថ្ងៃ បើយើងនិយាយពីទេពនេះ ប្រហែលជាខ្មែរទូទៅមិនសូវស្គាល់ ដូចដែលខ្លួននៅស្គាល់ព្រះក្រឹស្ណា  ឬព្រះនារាយណ៍ជាដើមនោះទេ។ លក្ខណៈសម្គាល់ពលរាមមួយ គឺមានកាន់ នង្គ័លជាកេតនភណ្ឌ។

គម្ពីរនិយាយខុសៗគ្នាពីមួយទៅមួយ។  ជាទូទៅគេនិយាយថា  អវតារព្រះនារាយណ៍មាន១០  តែគម្ពីរខ្លះនិយាយថាមានរហូតទៅដល់ ២២ផង  ហើយក្នុងនោះមានអវតារដែលហៅថា «ពលរាម »។  ខ្មែរបុរាណច្បាស់ជាយល់ថាជាអវតារព្រះនារាយណ៍ដូច្នោះមែន  បានជាយើងឃើញថា  រូបព្រះពលរាមដែលទើបនិយាយមកនេះ ចេញមកពីក្រុមរូបចម្លាក់អវតារតែមួយក្រុមនោះ (រូបលេខ១)។  តើប្រជាប្រិយភាពទេពនេះមានដល់ត្រឹមណា ក្នុងវប្បធម៌ខ្មែរពីបុរាណកាល?

យើងអាចឆ្លើយសំណួរនេះបានត្រឹមតែតាមភស្តុតាងពីសម័យបុរាណប៉ុណ្ណោះ  ដែលរាយ មកមានពីរបែប  គឺចម្លាក់លើថ្ម  និងសិលាចារឹក។  បើពោលពីចម្លាក់លើថ្ម  ទោះបី ជាពុំសូវឃើញញឹកញាប់ដូចទេពឯទៀតខ្លះ  ក៏គង់ឃើញមាននៅប្រាសាទខ្លះដែលល្បីៗដែរ  ដូចជារូបមួយនៅហោជាងប្រាសាទបន្ទាយស្រី (រូបលេខ២) ដែលសាងឡើងនៅស.វ.ទី១០,  ប្រាសាទបាភួន (រូបលេខ៣) សាងឡើងនៅស.វ.ទី១១,  ប្រាសាទបន្ទាយ សម្រែ (រូបលេខ៤) និងអង្គរវត្ត (រូបលេខ៥) ដែលសាងឡើងនៅស.វ.ទី១២។ 

រូបលេខ២ នៅបន្ទាយស្រី  និងរូបលេខ៣ នៅបាភួន ជារឿងតែមួយទេ  គឺគេឆ្លាក់ឈុតមួយក្នុងរឿងមហាភារត  និយាយពីចម្បាំងរវាងទុយ៌ោធន៍ (ពួកកោរព) និងភីម (ពួកបណ្ឌព)។  ក្នុងជម្លោះនោះ ព្រះពលទេពមិនកាន់ជើងនរណាម្នាក់ឡើយ  គ្រាន់តែសង្កេតពិនិត្យថា តើគូបក្ខដិបក្ខគោរពតាមក្បួនច្បាប់សង្គ្រាមឬអត់។  សង្កេតទៅឃើញថា  ភីមប្រព្រឹត្តិល្មើសក្បួនច្បាប់ ដោយវាយបំបាក់ភ្លៅទុយ៌ោធន៍  ដ្បិតក្នុងក្បួនច្បាប់គេមិនឲ្យវាយគូសត្រូវចាប់ពីត្រឹមចង្កេះចុះទៅក្រោមឡើយ។  យល់ដូច្នោះហើយ ព្រះពលរាមក៏បម្រុងទៅបញ្ឈប់  តែព្រះក្រឹស្ណាជាព្រះអនុជឃាត់ព្រះអង្គពុំឲ្យរារាំងដូច្នោះ ព្រោះភីមធ្វើនោះមានហេតុផលសមរម្យផ្សេង។  រូបលេខ៤ នៅបន្ទាយសម្រែ និងរូបលេខ៥ នៅអង្គរវត្ត ក៏និយាយរឿងតែមួយដែរ  តែឈុតផ្សេង  គឺឈុតត្រង់ព្រះក្រឹស្ណាលើកភ្នំគោវធ៌នដើម្បីបញ្ចៀសភ្លៀងព្យុះពុំឲ្យយាយីលើពពួកអ្នកគង្វាល។  យើងឃើញថា នៅទាំងពីរកន្លែងនោះសុទ្ធតែមានព្រះពលទេពឈរនៅជិត។

រីឯសិលាចារឹកវិញឃើញមានឲ្យឈ្មោះមនុស្សដែលមាននាទីផ្សេងៗនៅតាមប្រាសាទ  ហើយដែលគេដឹងថាជាឈ្មោះនៃព្រះពលរាម។  ក្នុងចំណោមនោះយើងឃើញមានឈ្មោះថា “សង្កឞ៌ណ ” ដែលអាចប្រែបានពីរយ៉ាង  គឺមួយមានន័យថា «ភ្ជួរដី » (សូមរំលឹកថា ព្រះពលទេពកាន់នង្គ័ល),  ន័យមួយទៀតគឺ «ដែលទាញចេញ »។  ដើម្បីយល់ចំណុចខាងក្រោយនេះទាល់តែយើងដឹងថា ព្រះពលទេពចាប់កំណើតក្នុងផ្ទៃស្ត្រីម្នាក់  ហើយដើម្បីចៀស វាងពីការប៉ុនប៉ងសម្លាប់ដោយឪពុកមារម្នាក់  គេដកទារកនោះចេញពីផ្ទៃម្តាយទៅឲ្យនៅក្នុងផ្ទៃស្ត្រីម្នាក់ទៀត។ 

តាមស្មានមើលទៅប្រហែលជាខ្មែរបុរាណស្គាល់និងនិយមព្រះពលរាម ឬពលទេពខ្លាំងគួរសមដែរ  ដ្បិតមកដល់សម័យកណ្តាល ពាក្យថា «ឧញ៉ាពលទេព » ជាមុខមន្ត្រីម្នាក់  ដែលកាន់កាប់គ្រប់គ្រងកសិកម្មក្នុងប្រទេសទាំងមូល។  មិនតែប៉ុណ្ណោះ ច្បាប់សម្រាប់គ្រប់គ្រងវិសយ័នេះក៏មានឈ្មោះថា «ក្រមពលទេព » (ជួនកាលសរសេរក្លាយថា «ក្រមពហលុទេព ») ទៀតផង។  ដូច្នេះហើយបានជានៅសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ ព្រះពលទេពជាទេពមួយដែលមាននាទីនៅក្នុងព្រះរាជពិធីច្រត់ព្រះនង្គ័ល។  ព្រះអង្គមានរូបនៅលើទង់មួយដែលគេហែជាឱឡារឹកនៅក្នុងឱកាសនោះ (រូបលេខ៦)។  មិនតែប៉ុណ្ណោះ គេសាងជាប្រតិមាមួយទៀតផង ដោយយកលំនាំតាមរូបពីសម័យមុនអង្គរជាគំរូ តាំងនៅក្នុងតូបមួយសម្រាប់ពិធីនោះ។ នៅរូបលេខ៧ យើងឃើញរូបព្រះពលទេពទ្រង់ឈរ នៅជិតព្រះកច្ចាយន៍  (ព្រះខាងក្រោយនេះជាទេពមួយអង្គក្នុងចំណោមបញ្ចោក្សត្រ) និងគ្រឿងរណ្តាប់  ដែលបញ្ជាក់ពីសារសំខាន់នៃទេពនេះ។