ព្រះអាទិត្យនិងព្រះចន្ទ្រនៅលើទង់ព្រលឹង

ដោយ អ៊ូ គង្គា, ស៊ឹង ស្រីទូច, វឿន វិបុលសុខុម

ដូចយើងដឹងស្រាប់ ក្នុងកិច្ចបូជាសព គេត្រូវការទង់ព្រលឹងជាចាំបាច់។ បើយើងឃើញតែទង់ដែលសាមញ្ញបំផុត ពោលគឺមានតែក្រណាត់សលាតមួយផ្ទាំង ដោយឥតមានរូបឬអក្សរអ្វីនៅលើនោះ យើងពុំទាន់យល់ន័យនៃទង់ព្រលឹងឡើយ ដូចមានឧទាហរណ៍នៅរូបលេខ១ ដែលគ្រាន់តែឃើញគេយកទង់ព្រលឹងទៅដោតនៅទីបូជា។ ជួនកាល អ្នកខ្លះទទួលឥទ្ធិពលចិន គ្រាន់តែយកសពទៅកប់ដោយគ្មានកិច្ចបូជាអ្វី ក៏ឃើញមានដោតទង់ព្រលឹងសរបៀបនេះដែរ (រូបលេខ២)។

តែមានតំបន់ជាច្រើនដែរ ដែលគេមានគូរនិងសរសេរនៅលើទង់ព្រលឹង។ បើនៅតំបន់អង្គរជាដើមផង គំនូរនិងអក្សរនោះត្រូវតែមានជាចាំបាច់ ដ្បិតទង់ព្រលឹងមិនខុសអ្វីពីអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណនៃបុគ្គល (សព) ឡើយ។ ប្រភេទសាមញ្ញបំផុត យើងអាចឃើញនៅរូបលេខ៣ ៖ យើងឃើញមានរូបចេតិយមួយដែលនៅស្ថានលើ ហើយស្ថានលើនេះសម្គាល់ដោយរូបទង់សងខាងដែលមានសត្វហង្សពាំ។ អក្សរខាងក្រោមចេតិយនោះជាឈ្មោះអ្នកស្លាប់ យកមកពង្រីកនៅរូបលេខ៤ ឃើញគេដាក់ថា «ខ្មោចនាងឡង»។

បើលើសពីនោះមកទៀត ដូចជានៅរូបលេខ៥ គេគូររូបចេតិយប្រភេទនេះដែរ ឯអត្តសញ្ញាណមានពីរ។ មើលលើ់រូបលេខ៦ដែលជារូបពង្រីកយើងឃើញមានឈ្មោះសព«លោកគ្រូឡើម្ម អាយុ៣៥ឆ្នាំ (…)» ហើយនៅក្រោមគេបង្អស់មានឈ្មោះអាចារ្យយោគីដែលជាប្រធានធំលើកិច្ចបូជានោះ គឺ «អាចារ្យឥន្ទវិនៃ្យ» (នេះជាឆាយាដែលគ្រូឧបជ្ឈាយ៍ដាក់ឲ្យអាចារ្យកាលពីជំនាន់គាត់បួស)។ បានជាមានអត្តសញ្ញាណនៃយោគីដូច្នេះមកពីភូមិចាស់ៗជាច្រើននៅតំបន់នោះ អ្នកស្រុកតែងជឿថាយោគីដែលប្រតិបត្តិធម៌ដិតដល់ (ហៅថា «បានធម៌») សុទ្ធសឹងតែព្រះយមរាជនិងក្រុមព្រះអង្គស្គាល់ស្រេចទៅហើយ។ ដូច្នេះពេលដែលសពកាន់ទង់ព្រលឹងខ្លួនឯងទៅតាមខ្លួនបង្ហាញទៅយមរាជ មុននឹងចាប់ជាតិជាថ្មីនោះ ព្រះយមរាជឃើញហើយទុកចិត្តថាបុណ្យសពនោះធ្វើបានត្រឹមត្រូវ ដោយសារតែដឹងថាយោគីជានរណានោះឯង។

ឧទាហរណ៍នៅរូបលេខ៧និងរូបលេខ៨ជារូបលម្អិតបញ្ច្រាស់ពីលើនេះបន្តិច គឺគេដាក់ឆាយានៃអាចារ្យយោគីមុន ៖ «ព្រះនា្មព្រម្មាជោត ឲ្យនាម្មធម្មចរោជាចៅបាង្គាបអ្នកប្រាជ្ញ» («ព្រះនាមព្រហ្មជោតិ ឲ្យនាមធម្មចរោ ជាចៅបង្គាប់អ្នកប្រាជ្ញ») រួចទើបដាក់នាមអ្នកស្លាប់ជាបញ្ចប់ ពោលគឺ «ខ្មោចឧបាសក ណាំ ហួរ»។

មានទំនៀមមួយប្លែកបន្តិចនៅតំបន់អង្គរដដែលនេះ គឺគេធ្វើទង់ព្រលឹងដែលមានរូបព្រះអាទិត្យនិងព្រះចន្រ្ទជាសំខាន់។ អំពីសារៈសំខាន់នៃទេពដែលជាភពទាំងពីរនេះ យើងអាចមើលជំពូកលេខ៣, លេខរៀងទី៩និងលេខរៀងទី៥៤ដែរ។ ព្រះចន្រ្ទនិងព្រះអាទិត្យបង្ហាញពីប្រក្រតីភាពនៃពេលវេលា ដែលភ្លឺនិងងងឹតឆ្លាស់គ្នា។ និយាយម្យ៉ាងទៀតថាជា«វដ្ត» ដូចការកើត-ស្លាប់ដែលឆ្លាស់គ្នាគ្មានពេលចប់ដូច្នោះឯង។ ហេតុនេះហើយបានជាព្រះអាទិត្យ និងព្រះចន្រ្ទមកនៅជាប់គ្នាលើទង់ព្រលឹងនៃសពដែលនឹងចាប់ជាតិជាថ្មី។ នៅរូបលេខ៩ ព្រះអាទិត្យមានរូបជារង្វង់មូលនោះងាយយល់ទេ តែរង្វង់ព្រះចន្រ្ទដែលនៅជាប់គ្នា គេសរសេរជាអក្សរ។ មើលរូបលេខ១០ជារូបលម្អិតឃើញគេសរសេរថា «នាមបុគ្គលឈ្មោះយាយរឹមដើរទៅទិសឦសានតាមពន្លឺព្រះចន្ទ»។ ឯឆាយានៃយោគីនោះគឺ«ចន្ទស្ស»។ យោគីដដែលនេះធ្វើកិច្ចឲ្យសពផ្សេងៗទៀតក្នុងកិច្ចបូជារួមគ្នា។ ដូច្នេះទង់ព្រលឹងក៏មានសណ្ឋានតែមួយ គ្រាន់តែឈ្មោះសពទាំងអម្ប៉ាលម៉ានខុសៗគ្នា។ ឧទាហរណ៍នៅរូបលេខ១១-១២ សពនោះឈ្មោះ «អាឡុកលីន»។

នៅក្នុងអារ្យធម៌ខ្មែរ ទិសឦសានជាទិសសំខាន់ពន់ពេក ដ្បិតជាទិសដែលបុគ្គលត្រូវចាប់ជាតិ។ ហេតុនេះហើយបានជាទីព្រះលានបូជាសពនៅសម័យអង្គរធំស្ថិតនៅឦសាននៃព្រះបរមរាជវាំង។ តក្រោយៗមកទៀត ទំនៀមនេះក៏នៅតែមានរហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ «វាលមេន» ដែលជាទីបូជាព្រះសពនាបច្ចុប្បន្នក៏ស្ថិតនៅទិសឦសានព្រះបរមរាជវាំងភ្នំពេញដែរ។ ទង់ដែលនិយាយអម្បាញ់មិញនេះបង្ហាញថាសពធ្វើដំណើរតាមព្រះចន្ទ្រសម្តៅទៅទិសឦសាន ដើម្បីឆ្លងទៅព្រះអាទិត្យដែលជាភពនៃពន្លឺ ឬទៅរកជីវិតថ្មី។