ពិធីអុំទូកក្នុងសហគមន៍អ្នកនេសាទ*

ដោយ អាន រស្មី និង ថន ស៊ុយទ្រី

 

ភាគច្រើននៃសហគមន៍ដែលរស់នៅក្បែរដងស្ទឹង ឬទន្លេ ច្រើនតែឃើញមានទូកងរក្សាទុកក្នុងរោងមួយក្នុងទីធ្លាវត្ត ហើយដែលអ្នកស្រុកចំណុះជើងវត្តតែងធ្វើ «កិច្ចបើកភ្នែក» និងទម្លាក់ទឹកម្តងក្នុងមួយឆ្នាំ ដើម្បីអុំប្រណាំងលេងសប្បាយក្នុងពេលបុណ្យចេញព្រះវស្សា។ ក្នុងអត្ថបទនេះយើងខ្ញុំសូមបង្ហាញពីទំនៀមអុំទូករបស់សហគមន៍នៅជុំវិញបឹងធំមួយក្នុងស្រុកកំពង់ស្វាយ ខេត្តកំពង់ធំ។ បឹងធំនេះឈ្មោះមហាព្រះពាយ ដែលហៅតាមឈ្មោះអ្នកតាសំខាន់នៅទីនោះគឺ «អ្នកតាអាជ្ញាមហាព្រះពាយ» ឬអ្នកស្រុកខ្លះហៅជា «ឧកញ៉ាមហាព្រះពាយ»។ បើមើលលើទីតាំងភូមិសាស្ត្រ បឹងនេះជាបឹងធម្មជាតិមានផ្ទៃទឹកល្ហល្ហាចនាខែវស្សា ហើយទឹកហូរចូលបឹងតាមស្ទឹងព្រៃប្រស់នៅភាគខាងជើង។ ភូមិដែលអាស្រ័យផលនេសាទក្នុងបឹងនេះមានដូចជា ភូមិក្រសាំង, ភូមិល្វាជោម, ភូមិឫស្សីជះ, ភូមិក្តីដូង, ភូមិស្លែង, ភូមិពាមក្រែង, ភូមិត្រាំខ្លា  និងភូមិពោធិ៍។ល។ ឯវត្តមួយចំនួនក្នុងសហគមន៍ជុំវិញបឹងនេះសុទ្ធសឹងមានទូកងតាំងនៅ។

ពិធីអុំទូកដែលនឹងរៀបរាប់នេះ គេតែងកំណត់យកថ្ងៃ៣រោចខែអស្សុជ ពោលគឺក្រោយចេញព្រះវស្សាហើយ៣ថ្ងៃ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ យើងសង្កេតឃើញថាទោះជាក្រោយថ្ងៃចេញវស្សាបន្តិចក្តី ប៉ុន្តែពិធីនេះនៅតែក្នុងក្របខ័ណ្ឌនៃបុណ្យចេញវស្សាដដែល ពោលគឺគេប្រណាំងលេងកំសាន្តក្នុងឱកាសចេញវស្សានោះឯង។  ទីប្រារព្ធពិធីត្រូវធ្វើនៅទីតាំងពីរកន្លែងផ្សេងគ្នា។ មួយគឺនៅលើផ្ទះរូបស្នងអ្នកតា នៅឯភូមិក្រសាំង និងមួយទៀតធ្វើនៅខ្ទមអ្នកតាកណ្តាលបឹងមហាព្រះពាយ។ ខ្ទមអ្នកតានេះសង់ពីឈើនៅលើជើងសសរ និងធ្នឹមបេតុង ហើយសង់ខ្ពស់ផុតពីផ្ទៃទឹក មានទំហំធំល្មម ដែលមនុស្សអាចចូលទៅអង្គុយធ្វើកិច្ចចុះគ្នាបានរវាង១០នាក់។

 

កិច្ចធ្វើនៅលើផ្ទះរូបស្នង នៅភូមិក្រសាំង

រូបស្នងនៅទីនេះជាប្រុសចំណាស់ម្នាក់ វ័យប្រមាណ៦០ឆ្នាំប្លាយ ហើយគាត់ក៏ជាសមាជិកវង់ភ្លេងអារក្សក្នុងភូមិនេះផង។ ក្នុងថ្ងៃពិធីគាត់ដើរតួជារូបស្នងឲ្យអ្នកតា ដែលអ្នកស្រុកអាចនិយាយឆ្លងឆ្លើយនិងសាសាប់ពីទុក្ខកង្វល់នានា។ នៅពេលព្រឹក អ្នកភូមិស្រីៗនាំគ្នាមកជួយដណ្តាំស្ល នៅផ្ទះរូបស្នង(រូបលេខ១-២)។ ត្រីសាច់អង្ករបន្លែនិងគ្រឿងដណ្តាំស្លទាំងប៉ុន្មានបានពីការដើររៃអង្គាសក្នុងភូមិ។ ក្រៅពី អ្នកដណ្តាំស្ល មានមួយក្រុមទៀតជាអ្នករៀបចំកាច់បាយសី ធ្វើស្លាធម៌ រៀបជម និងគ្រឿងរណ្តាប់ផ្សេងទៀតដែលគេត្រូវយកទៅផ្លាស់ជំនួសរបស់ចាស់នៅលើហ៊ឹង (រូបលេខ៣)។ នៅរូបលេខ៤ យើងឃើញថានៅលើហ៊ឹងថាមានស្រាសច្រើនដប ដែលអ្នកស្រុកយកមកបន់ស្រន់ពេលឈឺថ្កាត់កន្លងមក ហើយដែលគេត្រូវយកមកចែកចាយឲ្យអ្នកចូលរួមផឹក។

នៅព្រឹកនោះដដែល វេលាម៉ោងប្រមាណ៩ អ្នកភ្លេងអារក្សចាប់ផ្តើមច្រូចស្រាលើជមព្រះពិស្ណុការនៅក្នុងវង់ មុននឹងលេងភ្លេងបញ្ជាន់រូបអ្នកតា នៅលើផ្ទះរូបក្បែរហ៊ឹង(រូបលេខ៥ និង៦) ។ គេប្រគំប្រមាណ៣ទៅ៤បទ។ បំណងនោះគឺដើម្បីប្រាប់ទៅអ្នកតាឲ្យបានដឹងឮថានឹងមានពិធីអុំទូក ឬហាត់ទូក ក្នុងបឹងមហាព្រះពាយថ្វាយឲ្យសប្បាយក្នុងពេលរសៀលបន្តិចទៀត។ កិច្ចនៅលើផ្ទះព្រឹកនេះក៏ចប់ត្រឹមនេះ។

កិច្ចនៅខ្ទមអ្នកតាបឹងមហាព្រះពាយ

បឹងមហាព្រះពាយជាទីធ្វើពិធីអុំទូក ហើយខ្ទមអ្នកតានៅចំកណ្តាលបឹងតែម្តង។ ដើម្បីទៅដល់ខ្ទមអ្នកតា គេត្រូវជិះទូកពីកំពង់ទឹកឯភូមិ (រូបលេខ៧-៩)។ គេចេញទូកទៅខ្ទមអ្នកតាកំឡុងម៉ោង១២ថ្ងៃត្រង់។ អ្នកតានៅក្នុងខ្ទម កាលពីដើមឡើយមានតែដុំថ្មជាតំណាង លុះក្រោយមកទើបមានគេទិញរូបស៊ីម៉ង់ត៍ពីផ្សារមកដាក់តម្កល់។ ឯដុំថ្មអ្នកតាពីដើមនោះ ក៏នៅរក្សាទុកជាមួយគ្នាដដែល (រូបលេខ១០)។

 

នៅក្នុងខ្ទមអ្នកតាកណ្តាលបឹងនេះ អ្នកភ្លេងចាប់ផ្តើមប្រគំភ្លេងអារក្ស ដើម្បីបញ្ជាន់រូបស្នងមួយសាទៀត (រូបលេខ១១) ។ ក្នុងពេលនោះ ឃើញមានអ្នកខ្លះឆ្លៀតចូលទៅឲ្យរូបស្តោះផ្លុំក្បាលដៃជើងពោះឲ្យជាពីជម្ងឺនានា (រូបលេខ១២)។ ចំណែកអ្នកស្រុកមកពីភូមិនានាជុំវិញបឹងនិងចំណុះអ្នកតា នាំគ្នាបរ «ទូកស្នោ» (ហៅតាមអ្នកស្រុក ឯអ្នកតំបន់ផ្សេងហៅទូកស្មាច់) ដើរដោយម៉ាស៊ីន មកជុំគ្នាកុះករនៅជុំវិញខ្ទម មានទាំងលក់ចំណីអាហារ, ស្រា និងគ្រឿងក្លែមផ្សេងៗផង (រូបលេខ១៣)។ នៅមុខខ្ទមអ្នកតា អ្នកស្រុកប្រណាំងទូកស្នោដើម្បីជាកិច្ចថ្វាយអ្នកតាផង និងជាការកំសាន្តសប្បាយផង ដ្បិតគេពុំសូវខ្វល់ខ្វាយរឿងឈ្នះចាញ់អ្វីឡើយ (រូបលេខ១៤)។ អ្នកស្រុកប្រាប់ថា កាលមិនទាន់មានទូកស្នោម៉ាស៊ីនគេយកទូកឈើដែលអ្នកស្រុកអុំរកត្រី ខ្លះហៅថា «ទូកប្រហុក» និង ទូកងតាមវត្តចំណុះជុំវិញបឹង មកអុំប្រណាំងលេងសប្បាយ ហើយហៅកិច្ចនេះថា «អុំមហាលូន»។ គេយល់ថាពិធីប្រណាំងទូកថ្វាយអ្នកតានេះ នឹងធ្វើឲ្យអ្នកតាអាជ្ញាមហាព្រះពាយសប្បាយរីករាយ ហើយឲ្យជួយបង្ការនិងបញ្ចៀសខ្យល់ព្យុះទាំងឡាយមិនឲ្យកើតមានដល់ទូកនេសាទនិងផ្ទះសម្បែងអ្នកស្រុក។ យើងគួរបញ្ជាក់ដែរថា តួនាទីរបស់អ្នកតានេះ ពុំមែនទាក់ទងរឿងភោគផលស្រូវស្រែចម្ការដូចអ្នកតានៃអ្នកស្រែឯទៀតឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញ នាទីអ្នកតាមហាព្រះពាយជាប់ខ្លាំងទៅរឿងភោគផលនេសាទ និងរឿងគ្រោះថ្នាក់ផ្សេងៗ ដែលអាចបង្កដោយខ្យល់ព្យុះជាដើម ចំពោះអ្នកនេសាទក្នុងបឹង។

នៅរូបលេខ១៥និង១៦ យើងឃើញរូបស្នងអ្នកតាឡើងទំក្បាលទូក ជិះកំសាន្តក្នុងបឹងនៅមុខខ្ទមអ្នកតា ដោយមានហែហមពីទូករបស់អ្នកស្រុកផង។ រូបលេខ១៧ និង១៨ បង្ហាញពីរូបស្នងអ្នកតាប្រោះព្រំទឹកមន្តដល់អ្នកស្រុកដែលមកចូលរួមពិធីអុំទូក។ ពេលត្រឡប់ទៅដល់ភូមិវិញ អ្នកភ្លេងត្រូវលេងពីរបីបទលើផ្ទះរូបស្នង ដើម្បីបញ្ជាន់រូបស្នង បញ្ជាក់ប្រាប់ថា ពិធីចប់សព្វគ្រប់អស់ហើយ។

 

---------------------------------

[*] យើងខ្ញុំសូមថ្លែងអំណរគុណដល់លោក ខូ ឆេងមាន និង អ្នកនាង ជិន សុភ័ក្រ ជាមន្ត្រីនៃមន្ទីរវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈខេត្តកំពង់ធំ ដែលបានផ្តល់ព័ត៌មានអំពីពិធី និង បានជួយជ្រោមជ្រែងក្នុងដំណើរការចុះស្រាវជ្រាវនេះ។