ដោយ អាំង ជូលាន
ជាទូទៅខ្មែរម្នាក់ ៗធ្វើបុណ្យច្រើនដង ហើយបុណ្យទាំងនោះច្រើនសណ្ឋានណាស់ ក្នុងមួយឆ្នាំៗ។ បើនៅស្រុកស្រែ ហើយពោលពីមនុស្សចាស់ផង ការធ្វើបុណ្យតូចក្តីធំក្តីក្នុងមួយឆ្នាំៗអាចពោលបានថា “រាប់ភ្លេច”។ បុណ្យតូចៗមានដូចជា ការប្រគេនចង្ហាន់ព្រះសង្ឃពេលលោកមកបិណ្ឌបាត្រ, សុំសីលនៅរាល់ថ្ងៃសីល, ថ្ងៃកោរ...បើពុំនោះទេ មានបុណ្យដែលសំខាន់ជាងនោះ ដែលធ្វើដោយទៅរួមជាមួយគេ ឬក៏ខ្លួនឯងជាអ្នកផ្តើមបុណ្យ។ នេះពុំពោលពីបុណ្យប្រចាំប្រតិទិនសាសនា ដូចជាមាឃបូជា, ពិសាខបូជា, ចូលវស្សា, ភ្ជុំបិណ្ឌ, ចេញវស្សា ជាដើមផង។ និយាយសង្ខេបមក បើគេសួរថាឆ្នាំកន្លងទៅនេះធ្លាប់សូត្រធម៌, សំពះលោក, ស្តាប់លោកទេសន៍...ប៉ុន្មានដង គឺប្រាកដជាឆ្លើយពុំកើតទេ។ បើយកការអះអាងផ្សេងៗមកពោល ដូចជាយោងទៅតាមជំនឿលើ “អានិសង្ស” ជាដើម ឃើញថាម្នាក់ៗសន្សំបុណ្យបានច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ណាស់។
ពេលមនុស្សម្នាក់ស្លាប់ទៅ កូនចៅញាតិមិត្តធ្វើបុណ្យបញ្ជូនកុសលគគ្រឹកគគ្រេង ដើម្បីឲ្យបុគ្គលនោះទៅកាន់សុគតិភព។ ប៉ុណ្ណេះហើយក៏គង់ពេលភ្ជុំឬក្រៅពេលភ្ជុំផង អ្នករស់តែងតែបង្សុកូលបញ្ជូនកុសលជានិច្ចទៅអ្នកស្លាប់។ តើការសន្សំនឹងបញ្ចូនកុសលទាំងអម្បាលម៉ានរាប់ពុំអស់នោះ ធ្វើឲ្យអ្នករស់ស្ងប់ចិត្ត ជឿថាអ្នកស្លាប់ប្រាកដជាបានទៅស្ថានខ្ពង់ខ្ពស់មែនឬ? ដែលសន្មតនិយាយយកពិរោះកម្លាចិត្តឲ្យស្ងប់តែមួយភ្លែតនោះ គឺដូច្នោះមែនហើយ តែតាមពិតទៅអ្នករស់តែងតែដក់ក្នុងចិត្តជានិច្ចថា ប្រហែលមិនទៀងដូចថាឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញ តែងគិតស្ងាត់ៗថា ក្រែងលោមិនមែន។
មានតែពេលបង្សុកូលវេរភត្ត ឬកិច្ចអ្វីៗរបៀបនេះទេ ដែលអាចារ្យមានសេចក្តីក្លាហាននិយាយត្រង់។ ពេលឧទ្ទិសនោះ អាចារ្យតែងនិយាយពាក្យវែង ហើយក្នុងនោះមានឃ្លាប្រហាក់ប្រហែលនេះ ៖ “ ...ក្រែងលោអស់លោកទាំងនោះភាន់ច្រឡំវង្វេងធ្លាក់ទៅទីណាមិនគប្បី សូមឲ្យបានរួចរំដោះ...”។ ពាក្យ “ក្រែងលោ” នេះសំខាន់ណាស់ ត្បិតបញ្ជាក់ថាមនុស្សនៅរស់ពុំដែលអស់ចិត្តទេ ទោះជាមាត់និយាយប៉ប៉ោចខាងក្រៅ តែពីរឿងល្អយ៉ាងណាក៏ដោយ។ នេះមកពីអ្វី? គឺមកពីមនុស្សម្នាក់ៗកាលនៅរស់តែងតែមានប្រព្រឹត្តអំពើបាប តិចឬច្រើន ដូច្នេះហើយការភ័យខ្លាចរអែង តែងតែមានចៀសពុំរួច។ នេះជាប្រធានបទមួយធំធេងណាស់ មិនយកមកវែកញែកទីនេះឡើយ។ ប្រការដែលចង់បញ្ជាក់គឺថាពេលបង្សុកូលបញ្ជូនកុសលអ្វីទៅអ្នកស្លាប់ម្តងៗ អ្នកធ្វើកិច្ចតែងតែថ្លែងពាក្យទុក្ខកង្វល់ពិតប្រាកដនោះជួសក្រុមគ្រួសារអ្នកស្លាប់។ សូម្បីតែចារអក្សរនៅលើថ្ម ក៏មានបង្ហាញគំនិតពិតនេះដែរ។ ខាងក្រោមនេះ ជាសម្រង់សិលាចារឹកមួយចារនៅស.វ. ទី១៧ លើស្តម្ភមួយនៅជាន់ព្រះពាន់នៃប្រាសាទអង្គរវត្ត (ការសិក្សាហ្មត់ចត់ចប់ចុងចប់ដើមនោះ ធ្វើដោយអ្នកគ្រូ ពៅ សាវរស នាឆ្នាំ១៩៧៣ ចុះក្នុង ទស្សនាវដ្តី Bulletin de l’Ecole Français d’Extrarême-Orient) ៖
(...) ឲ្យសត្វទ័ងហ្លាយ រសាយលែងទុក្ខពិបាកនោះ ឲ្យលតោះលែងកង្វល តលពិមាន ស្ឋានភិរំមសម្បាតពីភព្វសបសរិលហោង ភាគ្យមួយយេងជូនទោវតព្រះញាតមានអាទិគឺជ្និជ្នុកអំម្បាលឥសជនពិធិ អំម្វិយកាលមុះហ្និ បិវង្វេង ក្រេងទោវចតុរាបយចូររុរសាយលែងទុក្ខនោះឲ្យស្មោះទោវសោយសុក្ខសព្វសរិលហោង (...)
បើទុកពាក្យពេចន៍ដើមដដែល គ្រាន់តែសម្រួលតាមអក្ខរាវិរុទ្ធសព្វថ្ងៃនេះគឺ៖
(...) ឲ្យសត្វទាំងឡាយ រសាយលែងទុក្ខពិបាកនោះ ឲ្យរំដោះលែងកង្វល់ ដល់ពិមាន ស្ថានភិរម្យសម្បត្តិពិភពសព្វសុរិលហោង។ ភាគមួយយើងជូនទៅដ៏ព្រះញាតិមានអាទិ៍គឺជននីជនកអម្បាលអស់ជនពិធី អំពីកាលមុះនី បីវង្វេង ក្រែងទៅចតុរាបាយចូររុរសាយលែងទុក្ខនោះឲ្យស្មោះទៅសោយសុខសព្វសុរិលហោង (...)
សម្រង់យ៉ាងខ្លីខាងលើនេះដកមកពីសិលាចារឹកមួយវែងណាស់ ដែលនិយាយពីប្តីប្រពន្ធពីរនាក់ គឺចៅជេដ្ឋនិងនាងសួស្តិ៍ ដែលយកខ្ញុំមកប្រោសនៅអង្គរវត្ត (កាលនោះហៅថា “ព្រះពិស្ណុលោក”) ដោយមានសាក្សីយ៉ាងច្រើន ជាសង្ឃផង ជាគ្រហស្ថផង។ យើងឃើញថាគេឧទ្ទិសផលបុណ្យនោះទៅឲ្យញាតិកា មានជាអាទិ៍ម្តាយឪពុក (ជននីជនក) ដោយមិនអស់ចិត្តអំពីអ្នកទាំងនោះ “ក្រែងទៅចតុរាបាយ” (ពោលគឺអបាយភូមិទាំង៤ ដែលជាស្ថាននរក) ដោយសារ “វង្វេង” ភាន់ច្រឡំ។
